Benim adım Zencefil. Botanikçiler bana zingiber derler. Halk arasında ginger (kızıl) olarak bilinirim; Kızıl ateş. Kızıl saçlılara da ginger hair diyorlar…
Doğru kullanmasını bilirseniz, dozu ayarlayabilirseniz bağışıklığı güçlendirir, iltihabı kuruturum. Tabi bunun için öncelikle genlerinizi kullanırım.
Son yıllarda, doğal fitokimyasalların ve bitki kaynaklı gıdaların potansiyelinin kullanılmasına olan ilgi giderek artmaktadır. Bunlardan biri de zencefildir! Bilimsel adıyla Zingiber officinale.
Çeşitli doğal bitkiler (Sebzeler, meyveler ve otlar), bitkilerden elde edilen aktif bileşenler (fitokimyasallar, doymamış yağ asitleri) ve diğer doğal diyet bileşikleri, kronik hastalıklar, obezite ve ilişkili metabolik disfonksiyona karşı koymak için kullanılmaktadır.
Zencefil
Zencefil dünya çapında en çok tüketilen baharatlardan ve şifalı bitkilerden biridir. Güneydoğu Asya kökenli bu bitki ipek yolu üzerinden Avrupa’ya yayıldıktan sonra iyice ünlendi.
Çeşitli fitokimyasallar, fenolikler ve flavonoidler gibi biyolojik olarak onlarca aktif bileşik içerir. Gingeroller ve shogaollerin zencefildeki başlıca biyoaktif bileşikler olduğu bulunmuştur. İçinde bulunan biyoaktif moleküller arasında; alfa-zingiberen, alfa-farnesen, beta-bisabolen, acurcumene, [6] -gingerol ve [6] -shogaol, paradol, zingeronlar bulunur. 6-Gingerol başlıca gingeroldür.
İşte bu zengin fitokimyası sayesinde yüzyıllarca Ayurvedik ilaçlarda kullanılagelmiştir.
Zencefil işini nasıl görür?
İşin hücresel ve moleküler boyutlarına bakalım.
Burada devreye hücre sinyal molekülleri devreye giriyor. Aslında birçok hastalık (kolera ve boğmaca bile) bu sinyal ve haberleşme sistemindeki kazalardan kaynaklanmaktadır.
Birçok kültürde bağışıklık güçlendirici olarak tüketilir ve romatizmadaki iltihap kurutucu potansiyeli bilimsel araştırmalarda sıkça vurgulanmaktadır.
İltihap kurutucu mekanizmalar
- araşidonik asite bağlı trombosit agregasyonunun inhibisyonu,
- tromboksan B oluşumu,
- H3 histon asetilasyonunda artış ve
- bastırılmış histon deasetilaz (HDAC) 1 gen ekspresyonu bulunur.
Zencefil ve içerisindeki biyoaktif molekülleri, özellikle enzimlerin modülasyonu yoluyla bromobenzen, etanol ve asetaminofen yoluyla indüklenen karaciğer hasarına karşı koruma sağlamada etkilidir.
Gingeroller ve shogaoller ne yapar?
İçerisindeki başlıca biyoaktif bileşikler olan Gingeroller ve shogaoller ne yapar, bir de ona bakalım: Aşağıda adı geçen moleküller hücre içi ve hücre dışı haberleşme molekülleri ve özel ajanlar olarak görev yapmaktadır.
6-Gingerol; iltihap başlatıcı interlökin-6, interlökin-8 ve serum amiloid A1’in mRNA seviyeleri azaltır. Hücre içi süperoksit düzeylerinde azalma sağlar, IL-1’in 24-dehidrokolesterol redüktaz seviyeleri üzerindeki inhibitör etkisini hafifletir, siklooksijenaz 2 (COX2) ve nükleer faktör B aktivitesini azaltır ve oksidant reaktif oksijen türlerinin-ROS- seviyelerini baskılar. İlaç piyasasında COX2 inhibitörleri çok popülerdir. Ağrı kesici ve iltihap kurutucu ilaçlarda COX2 enzimini baskılayan kimyasallar bulunur.
Bilimsel çalışmalar bize şunu söylüyor: Sorumlu, Siklooksijenaz (Cox) Enzimidir.
Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçların (NSAİD) başlıca etki mekanizması prostaglandin yapımından sorumlu siklooksijenaz (COX) enzimini inhibe etmektir. Bu enzimin yapısal izoformu COX-1 hücreler arası haberleşmede rol oynamaktadır. İltihaplı hücrelerde bolca bulunan COX-2, inflamasyonda rol oynayan prostanoidlerin yapımından sorumludur. Ancak seçici olmayan bir şekilde her iki COX izoenzimini inhibe eden NSAİD lerin istenmeyen etkilerinden. Özellikle gastrointestinal yan etkilerden çoğunlukla COX-1 sorumludur. İstenmeyen etkileri azaltmak üzere seçici/özgül olarak COX-2 enzimini inhibe eden ilaçlar geliştirilmiştir.
Şekil 1: COX’lar iltihaplı olay yerinde. COX-2 inhibitörleri ağrı ve iltihabı tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır.
Kimi tercih edelim. Fonksiyonel gıdaları mı, ağrı kesicileri mi?
Peki Öneri Nedir?
Çay mı, Turşu mu? Krem mi, Kapsül mü?
Zencefil gerçekten tıbbi özelliklere sahip mi?
Zencefil çiçekli bir bitkidir. Kökü genellikle yemek pişirmek için kullanılır. Keskin, farklı lezzeti açıktır ve birçok insan aromatik tadını takdir eder. Mutfak kullanımlarına ek olarak, zencefil yüzyıllardır halk tıbbı olarak hizmet vermiştir.
Anti-inflamatuar, antioksidan ve antikanser özelliklere sahiptir. Bu nedenle, genel bağışıklığınızı arttırdığı düşünülmektedir.
Romatizmalı insanlar için anti-inflamatuar özellikleri yararlıdır. COX-2 inhibitörleri ile aynı şekilde işlev gören anti-inflamatuar bileşikler içerir. COX-2 inhibitörleri ağrı ve iltihabı tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır.
Araştırmalar zencefil ve romatizma hakkında ne diyor?
Romatizmam için Zencefili Denemeli miyim?
Bir 2000 çalışmada Güvenilir Kaynak ilk tedavi döneminde zencefil ekstraktının ibuprofen kadar etkili olduğunu bulmuşlardır. 2016 yılında yapılan bir araştırmaya katılan araştırmacılar, zencefil ve ekinezya takviyelerinin diz ameliyatından sonra iltihabı ve ağrıyı etkili bir şekilde azalttığını buldular.
Araştırmacılar 2001 çalışması Güvenilir Kaynak yüksek konsantrasyonda zencefil ekstresi dozlarının diz osteoartriti olan kişilerin tedavisinde etkili olduğunu bulmuştur. Çalışmaya başlamadan önce, katılımcılar orta ila şiddetli diz ağrısı yaşadı. Zencefil özü almak, ayakta durduktan ve yürüdükten sonra diz ağrısını azaltmaya yardımcı oldu. Genel olarak, bildirilen yan etkiler öncelikle hafif karın rahatsızlığı ile sınırlıydı.
2002 hayvan çalışması Güvenilir Kaynak zencefilin eklem ağrısını azaltmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Zencefil, dört hafta boyunca yüksek dozlarda alındığında iltihabı azalttığı gösterilmiştir.
Etkili Bir Ağrı Kesici
Araştırmacılar 2010 çalışması Güvenilir Kaynak zencefilin egzersize bağlı bir yaralanmadan kaynaklanan insan kas ağrısı için etkili bir ağrı kesici olduğunu buldu. İki gram çiğ zencefil veya pişmiş zencefil yiyen katılımcılar ağrı ve iltihaplanmada azalma yaşadı. Isıl işlem görmüş zencefilin daha güçlü bir etkiye sahip olduğu düşünülüyordu. Ancak her iki zencefil tipinin de eşit derecede yararlı olduğu bulundu.
Etkilenen bölgeye doğrudan zencefil içeren bir krem veya jelin uygulanması da faydalı olabilir. 2015 çalışması Güvenilir Kaynak, zencefil özü topikal olarak uygulandığında dizlerdeki osteoartrit tedavisine destek olabilir. Katılımcılar 12 hafta boyunca günde üç kez zencefil özü uyguladılar. Bu süre zarfında azalmış ağrı ve diğer semptomlar yaşadı.
Zencefilin diğer faydaları
Birçok fonksiyonel gıda gibi sağlığınızın diğer yönlerini de iyileştirmeye yardımcı olabilecek çok sayıda başka özelliklere sahiptir.
Örneğin, zencefil çayı içmek soğuk algınlığı ile savaşmaya yardımcı olabilir. Araştırmacılar 2016 hayvan çalışması Güvenilir Kaynak balıklara 60 gün boyunca günlük zencefil takviyesi verdi. Balığın belirli enfeksiyonlarla daha iyi savaşabildiğini buldular. Balıklar ayrıca genel bağışıklık ve büyüme oranlarında bir artış yaşadı.
Bulantı, kusma ve diğer karın sorunlarına da yardımcı olabilir. Araştırmacılar 2017 çalışması Güvenilir Kaynak zencefilin katarakt ameliyatından sonra kusmanın sıklığını ve şiddetini azaltmada etkili olduğunu bulmuşlardır. Zencefil ameliyattan önce iki ayrı 500 miligram dozda alındığında en iyi sonucu verdi.
Genel olarak, 2014 incelemesi Güvenilir Kaynak zencefilin tedavi edici potansiyelinin çok ümit verici olduğunu göstermektedir.
Ancak bazı semptomlar veya durumlar için insanlarda etkinliğini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Şekil 2. Zencefilin yaptıklarına kısaca bir göz atın. Zencefil ve içerdiği aktif bileşiklerinin metabolik tepkiler üzerindeki yararlı etkilerini gösteren şematik bir diyagram. Zencefil veya aktif bileşikler, serumda yağ ve şeker artışının önüne geçebilir. Bunu da karbonhidrat ve lipit metabolizmasındaki enzimlerin aktivitesini baskılayarak yaparlar. Karaciğer ve yağ dokusunda yağ yıkımını arttırırlar. Beyaz yağ dokusunda oksidatif stresi azaltarak, iskelet kasında enerji metabolizması kapasitesini arttırarak serum lipit ve glikoz konsantrasyonlarında artışı önler. Ayrıca yağ dokusu ve karaciğerde iltihap ile ilişkili genlerin ekspresyonunu azaltarak genler üzerinden işini görür. (Wang et al. 2017. N. Y. Acad. Sci.)
İltihap ve ağrı için zencefil nasıl alınır?
Bireysel ihtiyaçlarınıza bağlı olarak, aşağıdaki gibi kullanılabilir:
- Topikal krem, jel veya uçucu yağ
- Kapsül
- Tentür
- Çay: Yapmanız gereken tek şey bir bardak kaynar suya taze rendelenmiş zencefil serpiştirmek.
- Zencefil turşusu: Japonlar asla zencefilsiz (gari, shoga) yapamaz. Suşi, zencefilsiz yenmez. Hatta suşi ve saşimiye özel zencefil turşuları çok popülerdir.
Ya da…
- Zencefil tatlısı
- Zencefilli gazoz (TARİF)
- Zencefilli çörek (TARİF)
- Zencefilli marmelat
de deneyebilirsiniz.
Japon mutfağının vazgeçilmezi zencefil turşusu.
Zencefilin konsantre formları genellikle en iyi faydayı sağlar.
Hangi formu seçerseniz seçin, organik zencefil kullanan yüksek kaliteli bir takviye seçmeye özen gösterin. Mümkünse, süper kritik sıvı ekstraksiyonu ile elde edilmiş bir zencefil arayın. ***Ayrıca katkı maddeleri içeren ürünlerden kaçınmaya çalışmalısınız.
Takviyeleri tercih ederseniz, onları yiyecekle birlikte aldığınızdan emin olun. Konsantre zencefili yemeksiz alırsanız, mide rahatsızlığına neden olabilir. Ayrıca çay olarak içebilir veya alımınızı hafifçe arttırmak için çeşitli yemeklere ekleyebilirsiniz.
Küçük bir anekdot:
Kızıl saçlı bebekler, zencefilli şampuanlar ve epilasyon!
Zencefil tüketmek ile zencefil saçlı bir çocuk sahibi olmak arasında kanıtlanmış bir bağlantı yoktur. Kızıl saçlı olmak mavi gözlü olmak gibi genetik bir meseledir. Kızıl kestane renginden sorumlu genlerden biri MC1R’ dir. Melania Trump’a ismini veren bu melanindir. Melankolideki melan da bu melinahtır. Sarışınların bronzlaşamama nedeni yine bu renk pigmentidir.
Melania Trump’a ismini veren bu melanin adlı renk maddesi bronz ten anlamına gelir.
Ancak ilginçtir ki içindeki etken madde 6-gingerol insan saç kılında şaft uzamasını baskılayabilir. Gingerolün Bax/Bcl-2 gen ve protein oranını artırarak insan dermal papilla hücreleri üzerinde apoptotik etkileri vardır. Telojen aşamasını uzatarak saç büyümesini engelleyebilir.
Birçok şirket, saç dökülmesine ve saç büyümesini teşvik özelliklerine sahip olduğu iddia edilen zencefil özü içeren şampuan üretmektedir. Ancak, bu iddiaları destekleyecek hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Bir çalışmanın sonuçları (PloS One), 6-gingerolün saç büyümesini teşvik etme yeteneğine sahip olmadığını, aksine, deri papilla hücreleri üzerindeki inhibitör ve pro-apoptotik (programlı hücre ölümünü arttıran) etkileri yoluyla insan saçı büyümesini baskılayabildiğini ve telojen fazının uzamasına neden olabileceğini gösterdi.
Bu nedenle, saç büyümesini uyarıcı bir ilaç olmaktan ziyade 6-gingerol, potansiyel bir saç büyümesini baskılayıcı ilaçtır; yani epilasyon için birebirdir!
İnsanllık zencefilden medet umuyor ve kelliğe bir çare arıyor!
Bazı Kuzey Avrupa ülkelerinde arka arkaya üç kızıl saçlı görmenin insana şans getireceğine inanılıyor.
Bu arada bir batıl inançtan bahsedip yazımızı noktalayalım.
Arka arkaya üç kızıl saçlı insan görürseniz büyük ikramiye size çıkıyormuş.
Bir tutam zencefil…
Bu durumda ağrıyı ve iltihabı azaltmak için neyi tercih edeceğiz?
Birçok yan etkisi olan ilaçları mı tercih edelim, yoksa aynı etki mekanizması üzerinden işini gören, Rahmetli Barış Manço’nun şarkılarına bile konu olan ve asırlar boyu güvenirliğini saha çalışmalarıyla ispat etmiş zencefili mi?
Son karar size kalmıştır.
LİTERATÜR
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
https://mc1r-magazine.com/ KIZIL SAÇLILAR DERGİSİ
