Harvard Health sitesinden sizler için derledik… Diyet takviyeleri çılgınca popüler. Yetişkin nüfusun yaklaşık yarısı en az bir takviye edici gıda alır. Takviyelerin neden bu kadar popüler anlamak kolaydır. Herkes iyi ve sağlıklı yaşamak ister, şirketler de bu arzuya uygun ürünler çıkarıyor. Dünyanın tartıştığı konulardan biri de takviyelerin kalitesi ve güvenilirliği. Bilim dünyasının araştırdığı ise takviyelerin ne kadar işe yarayıp yaramadığı. Hele COVID yıllarında bu konular daha bir tartışılır oldu. Dünya Wellness sektörünün 4 trilyon dolarlık cirosu söz konusu olunca herkes bu konulara ilgi duyuyor.
Takviye Edici Gıdalar ve COVID
ABD’de ilaçlar FDA tarafından düzenlenmekte. ABD’de satılan bir ilaç satılmadan önce, güvenliğini ve etkinliğini destekleyen verileri sunmalıdır. İlaç onaylandıktan sonra FDA, takviyenin olası yan etkileri izlemeye devam eder. FDA’nın birçok ilacı geri çekmesine ve diğerlerinde güçlü uyarı etiketleri gerektirmesine neden olan sorunlar vardır. Tabii, olan da arada kalan kullanıcılara oluyor. Milyonların kullandığı bir ilaç ya da benzer bir dorag aniden zararlı etkileri nedeniyle piyasadan çekiliveriyor.
Diyet Takviyesi Sağlık ve Eğitim Yasası
Çoğu insan takviyeleri beslenme için değil sağlık için satın alsa da, FDA‘nın “diyet takviyeleri” olarak pazarlanan ürünleri düzenleme yeteneğini kısıtlıdır. Üretici firmalar, bu ürünleri saflık derecelerine, etkilerine, güvenliklerine veya etkinliklerine ilişkin kanıt sunmadan da satabilirler.
Ürün etiketlerinde yapılan iddiaların çoğu için yasa, iddianın doğru veya gerçek olduğuna dair kanıt gerektirmez. Aslında, FDA ancak bir ürün pazarlandıktan sonra, sahte, yanlış etiketli veya hastalığa neden olma olasılığı olan ürünlere karşı harekete geçmekte. Yani iş işten geçtikten sonra. Neredeyse tüm takviyeler tıbbi gözetim veya izleme olmadan kullanıldığından, Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl meydana gelen tahmini 50.000 adet yan etki gözden kaçmakta ve rapor edilmemektedir.
Gerçekten Nasıl Biliyoruz?
Bir takviyenin size yardımcı olup olmadığını veya bu konuda zarar verip vermediğini nasıl öğrenebilirsiniz? Yavaş bir süreç olmasına rağmen, dikkatli, objektif tıbbi araştırmalar önemli olan rehberliği sağlar.
Çoğu durumda, takviyelerin bilimsel araştırmaları, araştırmacıların belirli bir takviyeyi alan kişilerin sağlık durumunu takviye almayan kişilerin sağlığıyla karşılaştırdığı basit gözlemsel çalışmalarla başlar. Bu önemli bir çaba, ancak sonuçlar her zaman tutmaz. Sonraki adım, araştırmacıların sağlıklarını takip ederken, gönüllülerin ya ek ya da aynı görünümlü bir plasebo (“sahte hap”) almaları için kura ile atandığı randomize klinik deneyler yapmaktır. En iyi araştırmalarda ne gönüllüler ne de araştırmacılar, denemenin sonunda kod kırılana kadar gerçek şeyi kimin aldığını bilmez. Bu da önyargılardan uzak bir araştırma demek olur.
ABD’de Takviye Gıda Kullanımında 50.000 Adet Yan Etki Gözden Kaçmaktadır.
Biz Ne Biliyoruz?
Herkes takviyelerin yardımcı olup olmayacağını bilmek ister. Bu iyi bir soru. Bugün geldiğimiz nokta bu. Ancak yeni ve son çıkan sonuçlara dikkat etmelisiniz, çünkü bilimsel çalışmalar yavaş yavaş etkisini göstermeye devam ettikçe öneriler de değişir. Dün faydalı denen bir şey bugün zararlı olabimektedir. Tersi durum da… Ne yazık ki, istisnalar olsa da, çoğu durumda çalışmalar umutlarımızı doğrulayamadı.
Pek çok insan, sağlığı koruyacağına veya hastalıkları önleyeceğine inanarak takviye alır; diğerleri, hâlihazırda gelişmiş olan belirli koşulları tedavi etmek için takviyeleri kullanır.
En Çok Kullanılan Takviyeler Neler?
D vitamini
D vitaminini deride üreterek elde etmek için bol güneş ışığına ihtiyacımız var. Ancak iş çiftlikten çıkıp ofise geçildiğinde veya cilt kanseri ve kırışıklık riskini azaltmak için güneş kremleri kullanmayı öğrendiğimizde, birçok insan yeterli miktarda “güneş ışığı vitamininden” yoksundur. Yaşlılar ve kronik hastalıkları olan hastalar özellikle risk altındadır.
Bağırsaklardan kalsiyumu emmek için D vitamini gereklidir; bu yüzden D vitamini sağlıklı kemikler için çok önemlidir. Mevcut yönergeler, 71 yaşın altında günde 600 IU (uluslararası birim) ve daha sonra günde 800 IU gerektirmektedir. Ancak birçok uzman, çoğu yetişkin için günde 800 ila 1.000 IU önermektedir; 4.000 IU’ya kadar olan günlük dozlar güvenli kabul edilir, ancak daha fazlası toksik olabilmektedir. Vitaminlerin fazlası zararlıdır.
“D Vitamini Hayatımızı Ne Kadar Etkiliyor?” Konulu Geçmiş Yazımızı Okumanızı Tavsiye Ederiz
İhtiyacınız olan D vitaminini diyetinizden almanız bazen çok zordur; yağlı balıklar ve zenginleştirilmiş süt ürünleri en önemli kaynaklardır. Bu yüzden takviyeler çoğu yetişkin için mantıklıdır. Vitamin D3 olarak bilinen form genellikle tavsiye edilir, ancak D2 de etkilidir; En iyi sonuçlar için D vitamininizi biraz yağ içeren bir yemekle birlikte alın. Bir takviye almadan önce ya da ihtiyacınız olduğundan emin olmak istiyorsanız, mutlaka kan testi isteyin; mililitre başına en az 30 nanogram seviyeleri en iyi olarak kabul edilir. Asla ezbere iş yapmayın.
Antioksidanlar
E vitamini, A vitamini, beta karoten ve C vitamini 1980’lerin ve 90’ların başlarının favorileriydi. Birçok klinik çalışma, kalp hastalığına, kansere veya diğer hastalıklara karşı herhangi bir fayda göstermediğini bulunca ünleri zarar gördü. Aslında, orta yüksek dozlarda A vitamini kalça kırığı riskini artırır ve yüksek A vitamini seviyeleri prostat kanseri riskinin artmasıyla bağlantılıdır; beta karoten sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırır; ve E vitamini prostat kanseri riskini artırır ve solunum yolu enfeksiyonlarında, kalp yetmezliğinde ve genel ölüm oranında artışla bağlantılıdır. Veriler çok kafa karıştırıcıdır.
Antioksidan takviyeleri kullanacaksanız mutlaka uzman görüşü alın. Orta veya ileri yaşa bağlı makula dejenerasyonu-AMD olan kişiler çinko da içeren takviyelerinden yararlanır. Bu takviye desteği sağlıklı gözleri olan kişilerde AMD’yi önleyemiyor. Doktorunuz, kan tahlilleriniz, klinik tablonuz, ve biyolojik altyapınıza uygun takviye kullanımına karar verir.
B Vitaminleri
B12 vitamini hayvansal gıdalarda bulunmakta, bu nedenle katı vejetaryenlerin takviyeye ihtiyacı olmakta. Ayrıca, birçok yaşlı insan, emilebilmesi için B12’yi hayvansal ürünlerden serbest bırakmak için gereken mide asidini yeterince yapmaz. Ancak B12, güçlendirilmiş tahıl ürünlerine ve diğer gıdalara da eklenir ve bu sentetik B12’nin mide asidi olmadan bile emilmesi kolaylaşmakta.
Folat-B9 daha karmaşıktır. Vitamin, kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gereklidir ve DNA üretiminde ve genetik koddaki kusurların onarılmasında önemli bir role sahiptir. Folat çeşitli yapraklı yeşil sebzelerde, meyvelerde, baklagillerde ve etlerde bulunmasına rağmen, 1990’ların sonlarına kadar birçok Amerikalı gıdalardan yeterli folat alamıyordu – ve hamilelik sırasında folat eksiklikleri, yıkıcı doğum riskini keskin bir şekilde artırıyor.
Multivitaminler
İkonik statülerine rağmen, multivitaminlerin sağlığı ve esenliği iyileştirdiğine veya hastalıkları önlediğine dair hiçbir ciddi kanıt yoktur. Bu sonuçlara itiraz etmeden, birçok doktor multivitaminleri önermeye (ve almaya) devam etti.
Balık Yağı
Doktorlar düzenli olarak balık yiyen kişilerin kalp hastalıkları ve felçlere karşı koruma sağladığını biliyorlardı. Düzenli olarak balık yemeyen kardiyovasküler hastalığı olan kişiler için balık yağı takviyesi almak mantıklıdır. Ama önce doktorunuza danışın. Haftada en az iki kez balık yiyen kişilerin ekstra balık yağından faydalanması olası değildir. Balık yağı almaya karar verirseniz, çok fazla A vitamini içeren balık karaciğer yağını tercih etmeyin.
Lif
Çoğu insan lif takviyelerini kabızlık tedavisi olarak düşünür. Yüksek lif , kalp hastalığı ve obeziteden fıtıklara, varisli damarlara ve divertikülite kadar sağlık koşulları için faydalıdır. Ulusal Tıp Akademisi, 50 yaşın altındaki erkekler için günde 38 gram, yaşlı erkekler için günde 30 gram, 50 yaşın altındaki kadınlar için günde 25 gram ve 50 yaşın üzerindeki kadınlar için günde 21 gram lif önermektedir. Tam tahıllar, meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler ve tohumlar en iyi lif kaynaklarıdır, ancak birçok insanın bu hedeflere ulaşmak için takviyelere ihtiyacı olmaktadır.
Selenyum
Amerikalı araştırmacıların prostat kanseri riskini azalttığını bildirdiği 1996 yılına kadar çok az erkek bu minerali duymuştu. Daha sonraki raporlar karışıktı ve şüphe uyandırdı. Daha sonra 2009’da, selenyum ve E vitamininin tek başına veya kombinasyon halinde 35.553 kişilik çok uluslu bir denemesi, ne selenyumun ne de E vitamininin prostat kanserine karşı herhangi bir faydası olmadığını bildirdi. Selenyum ayrıca diyabet riskini artırıyor gibi görünüyor ve daha önceki çalışmalar, takviyenin kalp krizlerine karşı koruyabileceğine dair ön umutları boşa çıkmakta.
Dikkat
İşte birkaç uyarı:
Abartılı iddialardan sakının; gerçek olamayacak kadar iyi geliyorsa, genellikle doğru değildir.
Özellikle ünlülerden gelen referanslara ve onaylara dikkat edin. Arkadaşlar ve akrabalar tarafından sunulan, iyi niyetli başarı hikâyeleri bir ürünün güvenilirliğini belirleyemez.
Biraz iyiyse, daha fazlasının daha iyi olduğu fikrine kapılmayın. Fazla A vitamini kırık riskini artırır. Ve yukarıda belirtildiği gibi, yüksek miktarda folik asit alımı bazı tümörlerin riskini artırabilmektedir.
Anlamsız terimlere dikkat edin. Liste, tamamen doğal, antioksidan bakımından zengin, klinik olarak kanıtlanmış. Yaşlanma karşıtı ve bir ürünün kalp sağlığını, prostat sağlığını, cinsel gücü, enerjiyi, kilo kaybını, yağ kaybını, kas gücünü ve diğer bazı belirsiz ama baştan çıkarıcı iddiaları içermekte.
Takviyeler ve ilaçlar arasındaki etkileşimlere dikkat edin. Yaşları 57 ile 85 arasında değişen 3.000’den fazla kişiyle yapılan bir ankette, %49’unun en az bir ek, %81’inin en az bir reçeteli ilaç ve 74 yaş üstü erkeklerin %37’sinin beş veya daha fazla reçeteli ilaç kullandığını buldu. Aldığınız takviyeleri her zaman doktorlarınıza ve eczacılarınıza söyleyin ve özellikle reçeteli ve reçetesiz ilaçlarınızla olası etkileşimler hakkında bilgi istenmelidir.
Sahte ürünlere dikkat edin. FDA, açıklanmayan farmasötik bileşenlerle bağlanmış 140’tan fazla ürünü geri çekti. Cinsel performans, kilo kaybı ve atletik performans için lanse edilen ürünlerin, ilaçlarla kontamine olma olasılığı yüksektir.
İddia ettiklerinden daha az veya daha fazlasını içeren ürünlere dikkat edin. FDA gözetiminin korumasına sahip olmayacağınız için, gerçekte ne elde ettiğinizi bilmeniz zor. Genel olarak, Amerika Birleşik Devletleri Farmakopesi (USP) veya NSF International gibi özel kuruluşlar tarafından onaylanmak üzere gönüllü olarak sunulan ürünler en iyi seçenek olmaktadır.
Takviyeler, İkame Değildir
Şu anda, yalnızca birkaçının yardımcı olması muhtemeldir, bazıları yarardan çok zarar verebilir ve çoğu, pahalı hayal kırıklıklarından biraz daha fazlası olacaktır. Ancak, kendinize iyi bakmanızı veya ihtiyacınız olan tıbbi bakımı almanızı engellerse, yanlış umutlar kendi başlarına zehirli olabilmekte. Bu nedenle, takviye alsanız bile, iyi beslendiğinizden, düzenli egzersiz yaptığınızdan ve kolesterolünüzü, kan basıncınızı ve kan şekerinizi iyi kontrol altında tutmak için doktorunuzla birlikte çalıştığınızdan emin olun. Kontroller, tarama testleri ve tedaviler için doktorunuzla görüşürken, ona tüm takviyelerinizden bahsettiğinizden emin olun. Doktorlara alternatif veya tamamlayıcı tedaviler kullandıklarınızı söylemeniz, sağlığınız için önemlidir.
