Eksikliğinde Ayak Yanması Sendromuna Yol Açabilen Pantotenik asit: Vitamin B5
Pantotenik kelimesi Latince ‘pantos, pantoe’ kökeninden gelir ve ‘her yerde bulunan’ anlamına gelir.
Kimyasal yapısı B-alanin-pentoik asittir.
Suda çözünen bir vitamindir. Depolanmaz.
Vücutta, pantotenik asidin en büyük havuzları mitokondrilerdeki koenzim A formundadır. Başlıca atılım yolu idrar yoluyla pantotenik asit olarak gerçekleşir.
- Pantotenik asit, koenzim A (CoA) ve açil taşıyıcı proteinin bir bileşeni olarak çeşitli metabolik reaksiyonlar için gereklidir. Koenzim A sitrik asit döngüsü denilen ana katabolizma yolunda elzemdir. Bu parçalanma yolunda besinlerle aldığımız yağlar, proteinler ve karbohidratlar yapı taşlarına parçalanır ve ortaya enerji çıkar. Koenzim A’nın kaşifi 1953’te Nobel Tıp Ödülünü kazanmıştır.
- Pantotenik asit hem hayvansal hem de bitkisel gıdalarda yaygın olarak bulunur.
- Sığır eti, tavuk, sakatatlar, tahıllar, yoğurt, yumurta, pirinç ve birçok sebzede bolca bulunur.
- Eksikliği nadir görülür; ayak yanması sendromu eksikliğin belirtilerinden biridir. Alım miktarı 10 mg’ı geçerse ishale yol açabilir.
- Böbrek üstü bezinden bazı hormonların yapımında görev alır. Bu yüzden anti Aging etkisi bilinmektedir. Hayvanlarda yapılan deneylere göre vitamini az olanların tüyleri beyazlar.
- Anti stres özelliği vardır. Eksikliğine cilt bozukluğu ve akne gibi şikayetlerde rol alabilir.
- Epigenetik düzenleyici olarak görev alır. Bunu asetilasyon mekanizmalarına karışarak yapar.
- Triptofandan niyasin yapımında rol alır.
- Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin üretiminde iş görür.
- Kırmızı kan hücreleri üretiminde enzimlere destek verir.
- Kolesterol yapımında çalışır.
- Bazı kas iskelet sistemi hastalarında genelde B5 seviyeleri düşüktür. Halsizlik ve yorgunluk bununla ilgili olabilir.
Metabolizmanın Motoru
B5 vitamininin en önemli görevi AsetilCoA’nın bir bileşeni olmasıdır. Asetil CoA, çok sayıda metabolik reaksiyonda gereklidir. Öyle ki hücresel enzimlerin yaklaşık %4-5 ‘i substrat olarak CoA veya onun türevlerini kullanır. Bir örnek; kolin, B5 yardımıyla asetillenir ve asetil koline dönüşür. CoA metabolizması ve dolayısıyla pantotenik asidin inflamatuar süreçlerde rolü vardır. Yetişkinler için günde 5 mg B5 alımı önerilmektedir. Yetişkin erkekler ve kadınlar için önerilen miktar günlük 5 mg’dır. Hamilelik ve emzirme döneminde bu miktar biraz artabilir.
Bağırsaktaki bakteriler de bir miktar pantotenik asit üretebilir ancak bu, diyet ihtiyaçlarını karşılamaya yetmez. ( nutritionsource.hsph.harvard.edu/ )
Kısaca B5 vitamini;
Metabolizmanın doğru çalışması için elzemdir.
Yağ asidi yapımında görevlidir.
Amino asit üretiminde görev alır.
B5 türevleri, yara iyileştirme potansiyelleri nedeniyle cilt tedavisinde topikal olarak kullanılır.
Eksikliğinde neler olabilir?
Pantotenik asidin gıdalarda yaygın olarak bulunması nedeniyle, eksikliği toplumda çok olası değildir. Vücutta depolanmaz. Ancak çok fazla alınırsa sinir sistemini etkileyerek sizi huzursuz edebilir. Eksikliğin, birden fazla besin eksikliğiyle birlikte ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Eksikliğin belirtileri arasında ayaklarda uyuşma ve yanma hissi bulunur.
Eksikliğin diğer belirtileri arasında yorgunluk, güçsüzlük, huzursuzluk, uyku bozuklukları, kas krampları ve sinirlilik bulunur. Güney Kore’den 40 yaş üstü erkek ve kadınlar üzerinde yapılan bir çalışma, serumdaki C reaktif protein ile B5 alımı arasında ters bir ilişki olduğunu göstermiştir ( Nutr Metab Cardiovasc Dis 201710.1016/j.numecd.2017.05.008 ). Bu çalışmada ortalama pantotenik asit alımı erkekler ve kadınlar için sırasıyla 4,5 mg/gün ve 4,0 mg/gün olmuştur. Kalp damar hastaları ve yüksek LDL, CRP’li hastalar için B5 vitaminin koruyucu etkileri literatürde yer almaktadır.
Bir de genetik eksiklik vardır. B5 vitamininin metabolize edilemediği ve vücutta işlenemediği genetik mutasyonlara sahip kişilerde vitamin eksikliği görülür.
